ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

ΤΟ ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

Το σύμφωνο συμβίωσης διαφέρει και από το γάμο και από την ελεύθερη ένωση. Είναι μια εναλλακτική μορφή νομικά αυτορυθμισμένης μόνιμης συμβίωσης, άλλως «χαλαρού γάμου». Ρυθμίζεται από τις διατάξεις του Ν. 4356/2015 (υπήρξε και ο προγενέστερος νόμος 3719/2008 ο οποίος τροποποιήθηκε σε πολλά σημεία του). Το νέο θεσμικό πλαίσιο ισχύει για τα σύμφωνα συμβίωσης που καταρτίστηκαν μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 4356/2015 (24.12.2015), ενώ τα υπόλοιπα σύμφωνα συμβίωσης που έχουν καταρτιστεί μέχρι την έναρξη ισχύος του παραπάνω νόμου εξακολουθούν να διέπονται από το Ν. 3719/2008, με εξαίρεση τη ρύθμιση του τρόπου λύσης του συμφώνου συμβίωσης που περιέχει ο νεώτερος νόμος. Τα μέρη έχουν πάντως δικαίωμα να υπαχθούν στις διατάξεις του Ν. 4356/2015 με ιδιαίτερη συμβολαιογραφική πράξη αντίγραφο της οποίας καταχωρίζεται στα βιβλία του Ληξιαρχείου. Τα συμβαλλόμενα μέρη με βάση την αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας μπορούν να ρυθμίσουν τις σχέσεις μεταξύ τους και ιδιαίτερα τις περιουσιακές τους σχέσεις, ώστε να διατηρήσουν σε μεγαλύτερο βαθμό την περιουσιακή τους αυτοτέλεια (π.χ. παραίτηση από το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας, παραίτηση από το δικαίωμα διατροφής σε περίπτωση λύσης του συμφώνου συμβίωσης κ.α.). Εάν όμως δεν προβούν σε ιδιαίτερες ρυθμίσεις έχουν τα ίδια όπως και στο γάμο δικαιώματα περιουσιακά και κληρονομικά. Η λήψη νομικής συμβουλής πριν τη σύναψη του συμφώνου συμβίωσης είναι ουσιώδης.

Το σύμφωνο συμβίωσης καταρτίζεται μεταξύ δύο ενήλικων προσώπων (ομόφυλων ή ετερόφυλων), αποκλειστικά αυτοπροσώπως και με συμβολαιογραφικό έγγραφο το οποίο καταχωρίζεται στα ληξιαρχικά βιβλία. Μπορεί να καταρτιστεί και στην αλλοδαπή ενώπιον του Έλληνα Προξένου εφόσον ο ένας από τους συμβαλλόμενους έχει την ελληνική ιθαγένεια και καταχωρίζεται στο ειδικό βιβλίο που τηρείται στην ίδια προξενική αρχή.

Τα κωλύματα που εμποδίζουν τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης και εάν παραβιαστούν παράγουν ακυρότητα του είναι:

1. Ύπαρξη γάμου ή συμφώνου συμβίωσης των ενδιαφερομένων προσώπων ή του ενός από αυτά με τρίτο πρόσωπο
2. Δεν επιτρέπεται η σύναψη συμφώνου συμβίωσης μεταξύ συγγενών εξ αίματος σε ευθεία γραμμή απεριόριστα και εκ πλαγίου μέχρι και τον τέταρτο βαθμό (δηλαδή πρώτα εξαδέλφια) καθώς και μεταξύ συγγενών εξ αγχιστείας σε ευθεία γραμμή απεριόριστα. Δεν υφίσταται όμως κώλυμα για τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης μεταξύ συγγενών εξ αγχιστείας σε πλάγια γραμμή π.χ. ένας εκ των πρώην συζύγων ή συμβίων να συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με αδελφό του πρώην συζύγου ή συμβίου του.
3. Δεν επιτρέπεται η σύναψη συμφώνου συμβίωσης μεταξύ εκείνου που υιοθέτησε και αυτού που υιοθετήθηκε, ακόμη και στην περίπτωση λύσης της υιοθεσίας.

Αντίθετα με το γάμο η λύση του συμφώνου συμβίωσης δεν απαιτεί δικαστική απόφαση ή παρέμβαση κάποιας άλλης αρχής. Η λύση του συμφώνου συμβίωσης γίνεται είτε συναινετικά είτε μονομερώς με συμβολαιογραφική πράξη που καταχωρίζεται στα βιβλία του Ληξιαρχείου είτε αυτοδικαίως με γάμο των συμβληθέντων προσώπων. Στην περίπτωση της μονομερούς λύσεως πρέπει να έχει επιδοθεί προηγουμένως με δικαστικό επιμελητή πρόσκληση για συναινετική λύση στο άλλο μέρος και να έχουν παρέλθει τρεις μήνες από την επίδοση.

Για τη διατροφή μετά τη λύση του συμφώνου εφαρμόζονται ανάλογα οι διατάξεις για τη διατροφή μετά το διαζύγιο, εκτός αν τα μέρη παραιτηθούν από το σχετικό δικαίωμα κατά την κατάρτιση του συμφώνου.

Ο νόμος 4356/2015 δεν περιέχει ειδικούς κανόνες για την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα που να διαφοροποιούν τη ρύθμιση σε σχέση με το γάμο, εκτός αν τα  συμβαλλόμενα μέρη ρυθμίσουν διαφορετικά κατά τη σύναψη του συμφώνου με βάση τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης. Πάντως η συμφωνία αυτή δεν μπορεί να περιέχεται σε μεταγενέστερο της κατάρτισης του συμφώνου συμβολαιογραφικό έγγραφο. Επισημαίνεται ότι τα μέρη του συμφώνου μπορούν μεν να τροποποιούν τους όρους της αξίωσης, αλλά δεν μπορούν να παραιτηθούν ολοσχερώς από αυτήν προτού καν γεννηθεί. Η αξίωση παραγράφεται δύο χρόνια μετά τη λύση του συμφώνου συμβίωσης.